Grammatik
Sözcük türüne göre incelenen dilbilgisine „Wortartengrammatik“ denir.Sözcük türleri cümledki foksiyonlarına ve buna bağlı değişikliklere göre değişik sözcük türlerine ayrılabilir.Sözcükler tablodaki sözcük türlerine göre tek tek incelenir. Sözcükler cümlede değişik görevleri üstlenebilir. Flektion ise çekim eklerine denir ve sözçüklerdeki çekim eklerini inceler. Çekim eklerinin tümüne de Flexion denir. Sözcük türkeri ikiye ayrılır.
Ein teilung der Wortklassen/Sözcük Türlerinin Sınıflandırılması
Sözcük türüne göre dilbilgisi her sözcük türünü ayrı ayrı işlevini ve nasıl değişikliğe uğradığını aşadaki tabloya göre inceler.
1-Flektierbare Wortarten: Çekimlenebilen Sözcük Türleri
2- Unflektierbare Wortareten: Çekimlenemeyen Sözcük Türleri
|
flektierbare Wortarten (çekimlenebilen sözcükler) |
Nomen |
İsim/Ad |
|
Verb |
Fiil |
|
|
Artikel |
Tanımlayıcı |
|
|
Pronomen |
Zamir/Adıl |
|
|
Adjektiv |
Sıfat |
|
|
unflektierbare Wortarten (çekimlenemeyen) |
Präposition |
Edat/İlgeç |
|
Adverb |
Zarf/Belirteç |
|
|
Konjuktion |
Bağlaç |
Flexion
Sözcük türlerinin en önemli özeliklerinden olan çekim ekleridir. Bir sözcük türünün nasıl değişimlere uğradığını ve ekleri inceler.
|
flektierbare Wortarten
|
çekimlenebilen sözcükler) |
|
flektierbare Wortarten
|
çekimlenemeyen |
WORTBILDUNG /SÖCÜK TÜRETME/ Yapısına
Sözcüklerin nasıl türetildiğini inceler.
SATZ GRAMMATİK/ CÜMLE DÜZEYİNDE DİLBİLGİSİ
Cümlelerin özellikleri, birbiriyle olan bağını inceler.
Einteilung der Wortkalassen
Sözcük türüne göre incelenen dilbilgisinde sözcüklerin anlamsal tutarlık göstermesi zorunlu değildir. Dilbilgisel olarak cümlenin doğru olup olmadığı önemlidir. Ekler, sözcükler yerinde ve doğru kullanılıp kullanılmadığına bakar.
|
Artikel |
Nomen |
Verb |
Adverbien |
|
Tanımlayıcı |
İsim |
Fiil |
Zarf |
|
Die |
Praktikant |
arbeitet |
fleißig |
Sözcüklerin yerine başka sözcüklerde kullanılabilir. Bu başka sözcükler yerine kullanılan sözcük türü ile çoğunlukla aynıdır.
|
Artikel |
Adjektiv |
Nomen |
Verb |
Adverbien |
|
Tanımlayıcı |
Sıfat |
İsim |
Fiil |
Zarf |
|
Die |
ausländische |
Aussiedler |
arbeiten |
schwer |
Alt sınıflamalar da yapmak mümkündür
|
Pronomen |
Verb |
reflexives Pron |
Adverb |
Präpotision |
Artikel |
Nomen |
|
Zamir |
Tanımlayıcı |
Dönüşlülük zamiri |
Zarf |
Edat |
Tanımlayıcı |
İsim |
|
Er |
unterhielt |
sich |
gestern |
mit |
der |
Freundin |
Aynı tür sözcük türlerinin özellikleri aynıdır.
|
Konjunktion |
Pron |
refl. Pron. |
Präp |
Artikel |
Nomen |
Verb |
Verb |
Pron |
Adverb |
Präp |
Artikel |
Nome |
|
Bağlaç |
K. Zamir |
Dön. Zamiri |
Edat |
Tanımlayıcı |
İsim |
Fiil |
Fiil |
Zamir |
Adverb |
Edat |
Tanımlayıcı |
İsim |
|
Während |
sie |
sich |
um |
die |
Kinder |
kümmerte, |
saß |
er |
faul |
auf |
dem |
Sessel |
Flektierbare Wortklassen = Çekimlenebilen Sözcük Türleri
Çekim eki alabilen sözcük türlerine „Flektierbare Wortklassen“ denir. Çekimlenebilen sözcüklerin nasıl çekimlendiği Çekimnebilen sözcüklerin nasıl çekimlendiğini, hangi çekim grubuna girdiğini inceler. İsim çekimleri „Deklination“ ve fiil çekimlerini gösterir
|
Verb |
ich mache, du machst, er,sie,es macht, wir machen, ihr macht, sie/Sie machen haben gemacht, macht usw. |
|
|
Nomen |
das Heft, dem Heft, des Heftes, die Hefte, den Heften ein Heft, einem Heft, eines Heftes, Hefte, Heften |
|
|
Adjektiv |
schön, schöner, schönsten usw. |
|
.
|
flektierbare Wortarten (çekimlenebilen sözcükler) |
Nomen |
İsim/Ad |
|
Verb |
Fiil |
|
|
Artikel |
Tanımlayıcı |
|
|
Pronomen |
Zamir/Adıl |
|
|
Adjektiv |
Sıfat |
Çekim tümüne „Flexion“ isim çekim çekimine ise „ Deklination“ denir. İsimler değişik çekim gruplarına ayrılmıştır. Bu gruplama ismin „-ın, -in, -un, ün, hali tanlama durumuna „Genitiv Singular ve ismin çoğul haline ve aldığı eklere göre yapılmıştır
Diğer bir sınıflama ise yabancı isimlerin, özel ve kişi isimlerin çekim gruplaması ayrı olarak diğer çekim grupları adı altında toplanmıştır. Bu çekim grupları yanlızca ismin altgrupları olan sözcüklerde görülür.
Geleneksel olarak çekim grupları zayıf „schwache Flexion“ kuvvetli „starke Flexion“ karışık „gemischte Flexion“ olarak adlandırılır. –-en ya da -n eki isim üzerine geliyorsa zayıf, diğer ismin üzereine gelen ekler kuvvetli çekimdir.
Zayıf isim çekimleri „schwache Flexion“ tekil ve çoğulda „im Singular und Plural“ –en ya da –en eklerini alıyorsa zayıf çekime -en/-en isim çekim grubuna girer.
Karışık isim çekimleri „gemischte Flexion“ tekil ve çoğulda „im Singular und Plural“ (e)s/en ya da -/en eklerini alıyorsa karşık çekim grubuna girer.
Kuvvetli çekimler hem tekilde „im Singular“ hem de çoğulda „im Plural“ hiçbir kuvvetli ekler almıyorsa diğer çekim grubuna girer.
Unflektierbare Wortklassen = Çekimlenemeyen Sözcük Türleri
Çekimleneyemen sözcük türleri cümlenin neresinde olursa olsun ek almazlar ve Partikel olarak da adlandırılırlar.
|
unflektierbare Wortarten (çekimlenemeyen) |
Präpositionen |
Edat/İlgeç |
|
Adverbien |
Zarf/Belirteç |
|
|
Konjuktionen |
Bağlaç |
|
|
Interjektionen |
Ünlem Sözcükleri |
Parikel’ler Dilbilgisi sınıflamasında sıklıkla ayrı ve özel bir sözcük türü olarak bakılır.